ARTIDEĞER NEDİR?
Kapitalist Nasıl Sermaye Biriktirir?Konularımızı Sosyalizmin Alfabesi gibi "çeşitli kitap ve yayınlardan" derlemekle beraber "birebir almaMaktayız." Bazı yerleri özgün sürecimize göre uyarlamakta, belirli düzenlemelerden sonra size sunmaktayız.
Artı-değer,
toplumsal artı-ürünün para biçiminden başka bir şey değildir. Yani
ücretli işçinin üretiminin, üretim araçları sahiplerine karşılıksız
bıraktığı bölümün para biçimidir.
(Mandel, 1991, s.27)
Kapitalist üretim tarzında sömürü gizlenmiş durumdadır. Bu sömürüyü
anlamak için sermayeyi ve onun yapısını da iyi anlamak gereklidir. Sermaye (genel sermaye) değişen sermaye ve değişmeyen (sabit) sermaye olarak ikiye ayrılır. Bu ayrımı Marx
yapmıştır, bu ayrımı yapmasının nedeni; Marx’ın sermayeyi, değişmeyen
ve değişen sermaye diye ikiye ayırması, sonuçta ücretli emeğin nasıl
sömürülüğünün ayrıntılı bir çözümlemesini yapmasına olanak sağladığı
gibi, bu sömürünün derecesini nicel olarak belirlemesini ve ifade etmesini de kolaylaştırıyordu.
Peki, bunlar ne anlama gelmektedir?
Sabit sermeye;
binaların, aletlerin ve teçhizatın, malzemelerin hepsi ya da bir
bölümü üretim süreci sırasında ürüne aktarılmıştır; sermayenin bu
bölümü değişmez ve sabit sermaye olarak adlandırılır.
Değişken sermaye;
sermayenin ücretlere ve maaşlara giden bölümü değerde ya da
artı-değerde bir artış sağlar ve değişken sermeye olarak adlandırılır.’
(Jaleê, age, s.27)
O halde, artı değerin gerçekleştiği yer,
genel sermaye içerisindeki değişken sermaye olarak adlandırılan
bölümde gerçekleşiyor. Artı-değerin gasp edilmesi, sömürülmesi burada
gerçekleştiğine göre ne kadarının nasıl sömürüldüğü de burada yapılacak
tahlillerde ortaya çıkar.
Daha basit açiklarsak:
Kapitalist toplumda, insan, kendi gereksinmelerini sağlamak istediği
şeyleri değil, başkalarına satacağı şeyleri üretir. Eskiden insanlar, kendi kullanımları için mal üretirken, bugün pazar için meta üretiyorlar.
Kapitalist sistem, meta üretimi ve değişimi ile ilgilenir.
İşçi, üretim aracına sahip değildir. Hayatını ancak tek bir yoldan kazanabilir: üretim araçlarına sahip olanlara kendisini ücret karşılığı kiralamak yoluyla.
İşçi pazara bir meta ile gelir:
çalışma kapasitesiyle, işgücüyle. İşverenin ondan satın aldığı şey,
budur. İşveren, işçiye, işte bunun için ücret öder. İşçi, metaını, yani
işgücünü, ücret karşılığı patrona satar.
İşçi, ne kadar ücret alacaktır? Ücretinin ne kadar olacağını belirleyecek şey nedir?
Bu sorunun yanıtının anahtarı, işçinin satmak zorunda olduğu şeyin, bir meta olması
olgusunda yatar. Onun işgücünün değeri, herhangi bir başka metada
olduğu gibi, onu üretmek için toplumsal olarak: zorunlu emek zamanı
miktarı ile belirlenir. Ama işçinin işgücü, kendisinin bir parçası
olduğu için, işgücünün değeri, kendisinin (ve emek arzının sürekli
olabilmesi zorunluluğu bakımından ailesinin) yaşayabilmesi için gerekli
yiyecek, giyecek ve barınma giderlerine eşittir.
Başka bir deyişle,
bir fabrika, atelye ya da maden sahibi, kırk saatlik bir işin
yapılmasını istiyorsa, bu işi yapacak kimseye yasamasına yetecek ve
öldüğü veya çalışamayacak kadar ihtiyarladığı zaman onun yerini
alabilecek çocuklar yetiştirmesine yetebilecek bir ücret vermek zorundadır.
Demek
ki işçiler, kendi işgüçleri karşılığında, ancak yaşayabilecekleri kadar
bir ücret alırlar; bazı ülkelerde ise ayrıca bir radyo ya da buzdolabı
ya da arasıra sinema bileti satın alabilecek bir fazlalık elde ederler.
İşçi ücretlerinin, işçinin ancak yaşayabileceği düzeye yönelme eğilimini ifade eden bu iktisadî yasa, işçilerin siyasal ve
sendikal eylemlerinin yararsız olduğu anlamına mı gelir? Hayır,
kesinlikle gelmez. Tersine, işçiler, sendikaları yoluyla, Amerika dahil
bazı ülkelerde, ücretlerini bu asgarî yaşama düzeyinin üzerine
çıkarabilmişlerdir. Şu önemli noktayı da unutmamak gerekir ki,
işçilerin, bu iktisadî yasanın durmadan islemesine engel olmaları için
açık olan tek yol budur.
