MARSİZMDE TEMEL KAVRAMLAR
Marksizmde Temel Kavramlar
Üretim tarzı toplumsal hayatın maddi temelidir. İnsanların temel ihtiyaçlarını üretmek için kullandıkları araçların, bilgi ve tecrübenin ve üretim sürecinde birbirleriyle kurdukları bütün ilişkilerin, üretim ve yaşama yöntemlerinin tümüne tümüne birden ''üretim tarzı'' denir. Üretim tarzı, toplumun manevi, siyasi, düşünsel yaşamının da temelidir. Üretim tarzının değişmesi, bütün bir toplumsal sistemin değişmesi demektir. Toplumların ilerlemesinin tarihi, üretim tarzlarının ilerlemesinin tarihidir. Başlangıçtan bu yana, insan toplumu, belli başlı beş toplumsal sistem tanımıştır. Bunlar sırayla; a) İlkel- komünal toplum
b)Köleci toplum
c)Feodal toplum
d)Kapitalist toplum
e)Sosyalist toplum
Hangi tarihsel gelişme düzeyinde olursa olsun, bütün toplumların kuruluş şeması ana hatlarıyla yukarıdaki gibidir. Bu şemada görüldüğü gibi, üretim ilişkileri ve üretici güçler, üretim tarzının iki yanını, ikş esas unsurunu oluşturur. ''Üretim ilişkileri'' bir toplumda insan bilincinden bağımsız olarak var olan maddi ilişkilerdir. Üretim ilişkileri, üretim tarzının asli yanlarından birisidir. İnsanlar birlikte faaliyet göstermek ve bu faaliyetlerini karşılıklı mübadele etmek için bir araya gelmeksizin üretimde bulunamazlar. Bu süreçte insanlar arasında kurulan ilişkilerin tümüne ''üretim ilişkileri'' adı verilir. Üretici güçler, üretim tarzının belirleyici, en hareketli, en devrimci ve en gelişen yanıdır. Üretici güçlerin başlıca unsuru ise, insan bilgi-becerisi, teknoloji, bilim ve üretici sınıfın kendisi ile üretim araçlarıdır. Üretici güçler, doğrudan doğruya insan emeğini içerir. Üretici güçlerin gelişmesinin düzeyi, bir toplumun doğa üzerindeki egemenliğinin ve kendi içinde örgütlenmesinin derecesini gösterir. Üretici güçlerin bir yanını, maddi üretimde kullanılan üretim aletleri ve emek nesneleri oluşturur. ''Emek Nesneleri'' üretim sürecine sokulmuş bulunan ve üzerinde insan emeği uygulanan varlıklardır. Emek nesnelerini işlemek ve bir ürün haline getirmek için çeşitli araçlar kullanırız. Hammadde üzerinde doğrudan doğruya etkide bulunan araçlara ''dolaysız üretim araçları'' adı verilir.Bunlar; duvarcının malası, demircinin çekici, fabrikadaki makinalar, tezgahlar vb. aletlerdir. ''Dolaylı üretim aletleri'' ise, ürünün elde edilmesinde kendisinden dolaylı olarak yararlandığımız, ürünün üzerinde iş yaparken etkisi görülmeyen; ama onların ortaya çıkışı için gerekli olan aletlerdir.Fabrikada binalar, yollar, köprüler, limanlar, demiryolları vb. gibi. Emek nesneleri ile dolaylı ve dolaysız üretim aletleri, birlikte üretim araçlarını oluşturur. Üretim araçları, üretim güçlerinin en dinamik, en hareketli, en çabuk gelişen yanıdır. Üretim araçları üzerinde kimin mülk sahibi olduğu yanı ise, toplumdaki bütün diğer ilişkilerin meydana çıkışında önemli bir rol oynar. Kapitalist toplumda, üretim araçlarının mülkiyetini kapitalistler elinde bulundurur. Böylece üretim araçları, kapitalizmde işçilerin sömürülmesinin bir aracına dönüşür. Üretimin bütün yükünü emek gücü kaldırırken, üretim araçlarının sahipliğinin özel mülkiyet altında tutulması kapitalizmin temel çelişmesini oluşturur. () Üretim araçlarının ve bir bütün olarak üretim güçlerinin gelişmesinin düzeyi ile mülkiyetin özel biçimi yani ''üretim ilişkileri'' arasındaki çelişme, devrimin doğmasına yol açar.() Üretici güçlerin gelişme düzeyiyle uyumlu üretim ilişkilerinin kurulmasına ''Devrim'' denir.() Bütün devrimlerin tarihsel temelini oluşturan bu çelişme, Marksizm tarafından ''üretim ilişkilerinin üretici güçlerin karakterine uygunluğu yasası''nda gösterilmiştir.() Bu yasaya göre, sınıflı toplumlarda üretim tarzının bu iki unsuru, yani üretici güçler ile üretim ilişkileri, hem birlik hem çatışma halinde bulunurlar. ''Altyapı'' : Ekonomik ilişkiler ve bunlar etrafında biçimlenen üretim ilişkilerini oluşturan maddi unsurlar grubuna ''temel'' ya da ''altyapı'' denir. ''Üstyapı'' : Toplumun manevi, siyasi, düşünsel olaylarının ve kurumlarının oluşturduğu ikinci grup unsurlarına ise ''üstyapı'' denir. Toplumsal kuruluşun bütün elemanları, altyapı ve üstyapı diye iki ana grupta toplanabilir. Üstyapı, toplumun altyapısının bir yansımasıdır. Bu yüzden toplumda egemen olan sınıfların fikirleri, egemen fikirlerdir. Genel olarak ve tarihi bakımdan, daima belirleyici olan altyapıdır. Sınıflı toplumlarda altyapı ile üstyapı arasında uzlaşmaz çelişmeler bulunur. Not: Yukarıdaki notlar, Marksizmde Temel Kavramlar ( İlhan Akdere- Evrensel Basım-Yayın, 7. Baskı) adlı kitabı okurken tarafımızca tutulmuş notlardır.Kısa kısa notlar olması nedeniyle bazı eksiklikleri içerisinde barındırabilir; fakat onlarıda birlikte tamamlayacağımızı düşünerek kitaba geri dönüş yapmadan tutulan notları aktarmayı uygun gördüm.Umuyorum ki, yararlı olacaktır.
